Krucjata UOKiK przeciwko przedsiębiorcom telekomunikacyjnym – w obronie zbiorowych interesów konsumentów. Nowe podejście Urzędu?

Możemy zauważyć, że obecnie UOKiK prowadzi, co najmniej 3 postępowania wyjaśniające przeciwko wielkiej czwórce telekomów (Orange, Polkomtel, T-Mobile i P4) dotyczące kolejno:

• Zwrotu niewykorzystanych środków z kart pre-paid;
• Warunków dostępu do nagrań sprzedażowych przez konsumentów; oraz
• Zgodności reklam z ofertą.

Do tego należy dodać toczącą się w dalszym ciągu sprawę odwołania od wyroku SOKiK z 2015 r. o sygn. XVII AmA 112/12, w którym Sąd uchylił decyzję Prezesa UOKiK z dnia 23 listopada 2011 r. nr. DOK-2011 nakładającą na czwórkę operatorów łączną karę w wysokości 113 milionów zł za udział w antykonkurencyjnym porozumieniu dotyczącym telewizji mobilnej, a od którego to wyroku UOKiK złożył odwołanie.

Jakby tego było mało ostatni miesiąc obfitował w liczne decyzje Prezesa UOKiK nakładające wysokie kary na telekomy. W kolejności chronologicznej najpierw mieliśmy do czynienia z:

• 1) nałożeniem kary na T-Mobile w wysokości 15 mln zł ;
• 2) nałożeniem kary na Telefonię Polska Razem w maksymalnej wysokości 10% obrotu, stanowiącej kwotę 1,97 mln zł;
• 3) nałożeniem kary na Cyfrowy Polsat i Polkomtel w wysokości ponad 40 mln zł oraz
• 4) nałożeniem kary na Orange w wysokości blisko 30 mln zł.

Każda z tych kar została wydana w oparciu o wcześniej wszczęte postępowanie z art. 24 ustawy o Ochronie konkurencji i konsumentów, dotyczącego zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Naruszenie zakazu, o którym mowa w tym artykule, może skutkować nałożeniem kary w wysokości do 10% obrotów przedsiębiorcy. Wydaje się więc, że UOKiK postanowił aktywnie korzystać z instrumentu, z którego wcześniej nie korzystał zbyt aktywnie i należy się spodziewać, że obecne podejście UOKiK stanowić będzie wstęp do wszczęcia większej ilości postępowań i nakładania wysokich kar w oparciu o ten przepis także w odniesieniu do innych przedsiębiorców. (W tym miejscu należy wspomnieć również o tym, ze Prezes UOKiK aktualnie prowadzi także postępowania przeciwko 18 bankom, wszczętym na podstawie art. 24 Ustawy. Postępowania w tym zakresie dotyczą sposobu informowania konsumentów o zmianach w umowach przez wewnętrzny system bankowości elektronicznej, badane są między innymi procedury informowania klientów o zmianie warunków umów finansowych oraz wprowadzanie zmian bez wskazania konsumentom podstawy prawnej.)

Zasadność kar nałożonych przez UOKiK na telekomy i ich dokładna ocena to temat na oddzielny artykuł, jednak już w tym momencie można zasygnalizować, czego dotyczyły sprawy i jakie działania zostały zakwestionowane przez UOKiK. Za co konkretnie Prezes UOKiK ukarał telekomy?

1) W sprawie T-Mobile chodziło o pobieranie od konsumentów dodatkowych płatności w związku ze świadczeniem usług: Granie na czekanie, Szafa Gra i Prenumerata, bez uzyskania wyraźnej zgody klientów (zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o prawach konsumenta, na przedsiębiorcy ciąży obowiązek uzyskania, najpóźniej w chwili wyrażenia przez klienta woli związania się umową, wyraźnej zgody na każdą dodatkową płatność wykraczającą poza uzgodnione wynagrodzenie za główne obowiązki przedsiębiorcy) – podkreślić należy, że to pierwsze merytoryczne rozstrzygnięcie kwestii sposobu uzyskiwania wyraźnych zgód od konsumentów zgodnie z zapisami artykułu 10 Ustawy o Prawach Konsumentów. Telekom pomimo ścisłej współpracy nie uniknął wysokiej kary, Prezes UOKiK mając jednak na względzie tą współpracę obniżył karę o 30%. Decyzja w sprawie nie jest prawomocna, telekom zapowiedział odwołanie.

2) W sprawie Telefonii Polska Razem chodziło o wprowadzanie konsumentów w błąd. Konsultanci operatora świadomie i w sposób celowy wprowadzali w błąd osoby starsze co do podmiotu operatora którego przedstawiają w celu nakłonienia tych osób do podpisania niekorzystnych dla nich umów zmieniających operatora. Zdaniem Urzędu, PGT celowo wprowadzała w błąd, żeby pozyskać jak największą ilość klientów. Spowodowało to znaczne straty finansowe dla konsumentów. Spółka nie zmieniła swoich praktyk nawet pomimo licznych skarg klientów oraz prowadzonego postępowania przez UOKiK. Urząd nie znalazł w tej sprawie żadnych okoliczności łagodzących, dlatego na przedsiębiorcę została nałożona maksymalna kara, przewidziana przez przepisy – blisko 10 proc. obrotu osiągniętego w poprzednim roku. Sankcja wyniosła ponad 1,97 mln zł. Należy podkreślić, że po raz pierwszy Prezes UOKiK wymierzył karę w maksymalnej możliwej wysokości. Decyzja nie jest prawomocna.

3) W sprawie Cyfrowego Polsatu i Polkomtela chodziło o reklamy wprowadzające w błąd. W szczególności dotyczyło to oferty na nielimitowany dostęp do internetu w technologii LTE, który po wykorzystaniu umownego pakietu danych znacznie zwalniał, utrudniając korzystanie z sieci (Power LTE – Internet LTE bez limitu danych). Druga z kwestii, co, do których UOKiK miał wątpliwości dotyczyła reklamysmartDOM, w której telekom nie dość wyraźnie informował o usłudze, która wchodziła w ramy pakietu (Konsument nie mógł też kupić pakietu usług telekomunikacyjnych ze smartfonem, tabletem i telewizorem za cenę 61 zł miesięcznie).  W rzeczywistości oferta obejmowała tylko cenę za świadczoną usługę, a za sprzęt trzeba było zapłacić dodatkowo.). Również i w tej sprawie decyzja nie jest prawomocna a spółki zapowiedziały odwołanie do SOKiK.

4) W sprawie Orange kwestia sporna dotyczyła przedłużania przez operatora umów bez wyraźnej zgody konsumentów. Zakwestionowana przez UOKiK praktyka polegała na automatycznym przedłużaniu umów o kolejny czas oznaczony w sytuacji braku działania ze strony konsumenta. Jeżeli przed zakończeniem kontraktu klient nie podjął żadnych działań, przekształcała się ona w kolejną umowę zawartą na czas oznaczony. Było to 6 miesięcy w przypadku Neostrady oraz 12 miesięcy lub 24 miesiące w przypadku pozostałych usług stacjonarnych. Konsumentom, którzy wypowiedzieli ją przed upływem tego czasu, były naliczane wysokie kary. W uzasadnieniu decyzji UOKiK stwierdził, że „przedłużenie umowy przez abonenta na kolejny czas oznaczony powinno być świadomie i swobodnie przez niego wybierane. Dlatego telekom powinien jasno i rzetelnie poinformować konsumenta o możliwościach przedłużenia kontraktu”. Oprócz kary finansowej, Prezes Urzędu zdecydował o rekompensacie publicznej wobec konsumentów dotkniętych skutkami niedozwolonej praktyki. W tym wypadku decyzja również jest nieprawomocna i należy się spodziewać złożenia odwołania.

Ostatni okres dla rynku usług telekomunikacyjnych wydaje się naprawdę interesujący i burzliwy a biorąc pod uwagę, że to dopiero początek roku i w toku jest kilka innych postępowań rok ten może być rokiem niezapomnianym.