Odszkodowanie dla pracodawcy nie zależy od poniesienia przez niego szkody
Zgodnie z art. 611 Kodeksu pracy w razie nieuzasadnionego rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika jego pracodawcy przysługuje roszczenie o odszkodowanie. Odszkodowanie, o którym mowa w tym przepisie, przysługuje w wysokości wynagrodzenia pracownika za okres wypowiedzenia. Ponadto, zgodnie z nowym brzmieniem Kodeksu pracy, obowiązującym od dnia 22 lutego 2016 roku, w przypadku rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas określony, odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia.
Art. 611 KP znajdzie zastosowanie w sytuacji, gdy pracownik – bezpodstawnie twierdząc, że pracodawca dopuścił się wobec niego ciężkiego naruszenia swoich podstawowych obowiązków – postąpi w sposób nieprawidłowy i rozwiąże umowę o pracę w „trybie natychmiastowym”, bez zachowania okresu wypowiedzenia. Wadliwa czynność prawna pracownika, stanowiąca dla pracodawcy nieoczekiwaną uciążliwość, jest rekompensowana prawem pracodawcy do odszkodowania z art. 611 KP.
Zgodnie ze stanowiskiem prezentowanym w piśmiennictwie wysokość odszkodowania przysługującego pracodawcy jest zryczałtowana i dlatego nie powinna być uzależniona od zaistnienia po stronie pracodawcy szkody (por. Baran K., Kodeks pracy. Komentarz, wyd. II., LEX 2014; Gersdorf M., Kodeks pracy. Komentarz, wyd. III., Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis 2014).
Prawidłowość powyższego stanowiska potwierdził niedawno Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 stycznia 2016 r., sygn. akt II PK 302/14. Zdaniem Sądu Najwyższego „odszkodowanie, o którym mowa w art. 611 KP nie jest odszkodowaniem sensu stricto, mającym na celu wyrównanie szkody wyrządzonej pracodawcy przez bezprawne rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia. Jest ono sui generis świadczeniem majątkowym, pełniącym funkcję sankcji (“ustawowej kary pieniężnej”) wobec pracownika za bezprawne działanie”.
Sąd Najwyższy wskazał, że po nowelizacji Kodeksu pracy w 2002 roku z art. 612 §1 KP usunięto zwrot, że odszkodowanie przysługuje w wysokości poniesionej szkody, co oznacza, że odszkodowanie to nie jest już uwarunkowane powstaniem szkody w majątku pracodawcy. Odszkodowanie to pełni bowiem taką samą funkcję jak pozostałe zryczałtowane odszkodowania za wadliwe rozwiązania umów o pracę, o których mowa w Kodeksie pracy. Takie rozumienie pojęcia “odszkodowanie” jest również uzasadnione faktem, że wadliwe rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę ze skutkiem natychmiastowym dotyka najczęściej sfery interesów pracodawcy o wymiarze organizacyjnym, nieuchwytnym pod względem majątkowym.
Należy stwierdzić, że powyższa interpretacja jest nie tylko zgodna z wykładnią językową art. 611 KP, lecz także bardzo korzystna dla pracodawców, którzy nie będą musieli udowadniać przed sądem wysokości poniesionej szkody.
Na marginesie warto zauważyć, że wątpliwości nadal wzbudza możliwość dochodzenia przez pracodawcę odszkodowania za dalsze straty majątkowe, przewyższające wysokość odszkodowania przyznanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy. W przywołanym powyżej orzeczeniu SN nie odniósł się do takiej sytuacji, jednakże w jednym ze swoich poprzednich wyroków stwierdził, że „roszczenie odszkodowawcze z art. 611 KP ma walor regulacji wyjątkowej i przez to wyczerpującej, co powoduje, iż pracodawcy nie przysługują żadne inne roszczenia odszkodowawcze, w tym dochodzone na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego” (wyrok SN z dnia 26 stycznia 2011 r., sygn. akt II PK 159/10). Powyższa teza wydaje się dyskusyjna i jest kontestowana przez wielu praktyków prawa pracy.